Ślub konkordatowy – co to, na czym polega i jakie dokumenty są potrzebne

Ślub konkordatowy to szczególna forma zawierania małżeństwa, które polega na połączeniu w sobie aspektów religijnych i państwowych. Termin ten wywodzi się z łacińskiego słowa „concordatum”, co oznacza „ustalenie wspólne”. Jest to umowa między Stolicą Apostolską, a danym państwem regulująca kwestie związane z życiem religijnym, w tym także celebracją sakramentu małżeństwa. Zapraszamy do naszego przewodnika po konkordacie!

Ślub konkordatowy co to?

Ślub konkordatowy to rodzaj wyznaniowej ceremonii ślubnej, która jest uznawana zarówno przez Kościół katolicki, jak i państwo. Jest to możliwe dzięki konkordatowi, czyli umowie między Stolicą Apostolską a danym państwem, która reguluje wzajemne relacje. Ślub konkordatowy pozwala parom na zawarcie małżeństwa w obrządku kościelnym, które jednocześnie jest uznawane przez prawo państwowe za legalne małżeństwo cywilne. Oznacza to, że pary nie muszą przeprowadzać dwóch osobnych ceremonii – cywilnej i kościelnej.

Historia ślubu konkordatowego

Początki ślubu konkordatowego sięgają średniowiecza, kiedy to Kościół Katolicki i władze państwowe starano się uregulować swoje wzajemne stosunki. Konkordaty miały na celu zapewnienie współpracy między obiema instytucjami a jednym z elementów tych umów było uregulowanie spraw związanych z małżeństwem. Współcześnie wiele krajów nadal utrzymuje takie umowy konkordatowe, choć ich zakres może być zróżnicowany.

Ślub konkordatowy w Polsce

28 lipca 1993 roku zawarto konkordat, czyli międzynarodową umowę podpisaną między Stolicą Apostolską a Rzeczpospolitą Polską. Umowa ta została ratyfikowana i weszła w życie 25 kwietnia 1998 roku, od tego czasu w Polsce można zawierać śluby konkordatowe.

Konkordat w innych państwach

Państwa uznające formę religijną i cywilną za równorzędne lub alternatywne to np. Włochy z Konkordatem Laterańskim z 1929 roku, który reguluje stosunki między Włochami a Stolicą Apostolską. Do innych krajów można zaliczyć m.in. Brazylię, Portugalię, Słowację i Litwę.

Elementy ślubu konkordatowego

• Zgodność z zasadami religijnymi: Ślub konkordatowy jest celebracją małżeństwa zgodnie z zasadami i rytuałami określonymi przez daną religię, najczęściej przez Kościół Katolicki. To odróżnia go od tradycyjnego ślubu cywilnego, który odbywa się wyłącznie przed urzędnikiem stanu cywilnego.
• Uznanie prawnego statusu małżeństwa: Jednakże ślub konkordatowy nie tylko ma znaczenie religijne, ale również prawne. Państwo uznaje taki ślub za ważny i nadaje małżeństwu status prawnie wiążącego. Oznacza to, że małżonkowie biorący udział w ślubie konkordatowym korzystają z praw i obowiązków wynikających z ustawodawstwa państwowego.
• Rola duchownego: W celebracji ślubu konkordatowego często uczestniczy duchowny reprezentujący daną wspólnotę religijną. Jego rola polega na udzieleniu sakramentu małżeństwa zgodnie z obrządkiem kościelnym.
• Uregulowania prawne: Umowy konkordatowe precyzyjnie określają zasady współpracy między Kościołem a państwem w zakresie małżeństw. Mogą obejmować kwestie takie jak edukacja religijna, opodatkowanie Kościoła, czy też zabezpieczenie wolności wyznania.

Kto i kiedy może zawrzeć ślub konkordatowy?

Ślub konkordatowy mogą zawrzeć pary, które spełnią wymogi zarówno względem prawa państwowego, jak i kościoła.

Ogólne wymagania przy konkordacie:

• Zawarcie przez kobietę i mężczyznę związku małżeńskiego podlegającego prawu wewnętrznemu kościoła albo innego związku wyznaniowego (związków wyznaniowych jest około dziesięciu);
• Oświadczenie przez nupturientów w obecności duchownego woli jednoczesnego zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu, gdy przewiduje to ratyfikowana umowa międzynarodowa albo ustawa regulująca stosunki między Państwem a Kościołem (związkiem wyznaniowym);

Państwowe wymagania:

• Osoby pełnoletnie, niespokrewnione w linii prostej. Identyczne warunki muszą być spełnione przy ślubie cywilnym.
• Kobieta, która ukończyła 16 lat za wcześniejszą zgodą sądu.
• Sporządzenie aktu małżeństwa przez kierownika USC pod warunkiem przekazania do USC w zawitym terminie 5 dni zaświadczenia stwierdzającego złożenie w obecności duchownego oświadczeń wyrażających wolę zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu.

Kościelne wymagania:

• Różnorodność płci nupturientów,
• Jednoczesna obecność nupturientów w chwili składania oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński,
• Zgodność oświadczeń wyrażających wolę zawarcia małżeństwa z partnerem.

Szczególne przypadki dotyczące zawierania ślubów w konkordacie

Ślub konkordatowy, będący małżeństwem zawieranym w Kościele katolickim i jednocześnie uznawanym przez państwo, ma pewne ograniczenia dotyczące z kim można go zawrzeć. Oto niektóre z sytuacji, w których ślub konkordatowy może nie być możliwy:

• Osoby nieochrzczone: Kościół katolicki zazwyczaj nie zawiera małżeństw konkordatowych z osobami nieochrzczonymi. W takim przypadku może być wymagana dyspensa (specjalne pozwolenie) od odpowiedniej władzy kościelnej.
• Osoby rozwiedzione: Katolicy rozwiedzeni, którzy nie uzyskali unieważnienia swojego poprzedniego małżeństwa kościelnego, zwykle nie mogą zawrzeć ślubu konkordatowego.
• Odmienne wyznania chrześcijańskie: Małżeństwo z osobą należącą do innego wyznania chrześcijańskiego jest możliwe, ale wymaga zgody biskupa i spełnienia określonych warunków (jak np. zgoda na wychowanie dzieci w wierze katolickiej).
• Osoby z różnymi przekonaniami religijnymi lub światopoglądowymi:Jeżeli różnice w przekonaniach religijnych lub światopoglądowych między partnerami są znaczące, mogą one stanowić przeszkodę w zawarciu ślubu konkordatowego.

Warto pamiętać, że te kwestie mogą być różnie interpretowane i stosowane w zależności od lokalnych przepisów kościelnych oraz konkretnej treści konkordatu między Kościołem a danym państwem. Dlatego w przypadku wątpliwości najlepiej jest skonsultować się bezpośrednio z duszpasterzem lub odpowiednim urzędem kościelnym.

Jakie dokumenty są potrzebne do ślubu konkordatowego?

Jeśli planujecie wziąć ślub konkordatowy dokumenty będą stanowić istotną część przygotowania. Do zawarcia ślubu w konkordacie potrzebne są:

1. dowody osobiste przyszłych małżonków;
2. akty urodzenia narzeczonych;
3. zaświadczenie z USC o braku okoliczności wykluczających zawarcie małżeństwa.
4. metryki (akty) chrztu nie starsze niż 3 miesiące;
5. potwierdzenie sakramentu bierzmowania (nie jest wymagane w każdej parafii);
6. potwierdzenie odbycia nauk przedmałżeńskich
7. zaświadczenie o zapowiedziach (jeśli były w innej parafii)
8. zaświadczenie ze spowiedzi;
9. dane świadków;

To wszystko, co jest potrzebne do ślubu konkordatowego.

Co po kolei czeka parę decydującą się na ślub konkordatowy, kiedy i jak załatwić formalności?

• Przygotowania do ślubu konkordatowego zaczynają się zazwyczaj na 3-6 miesięcy przed jego datą, wtedy to musicie udać się do kancelarii parafii, w której planujecie zawrzeć związek. Na pierwszej wizycie zabierzcie ze sobą:
  1. aktualne świadectwo chrztu (chyba że jest to wasz kościół parafialny i dokumenty są na miejscu)
  2. dowody osobiste
• Kolejnym punktem jest udanie się do Urzędu Stanu Cywilnego (USC). Odwiedźcie go nie później niż 3 miesiące przed datą ślubu i zabierzecie ze sobą:
  • dowody osobiste
  • gotówkę do uiszczenia opłaty skarbowej.WAŻNE: W urzędzie stanu Cywilnego będziecie musieli pobrać akty urodzenia oraz akt zgonu małżonka w przypadku wdowy lub wdowca. Z USC musicie uzyskać także zaświadczenia o braku okoliczności, które wykluczają zawarcie związku małżeńskiego.
• Kurs przedmałżeński (zaświadczenie o ukończeniu kursu przedmałżeńskiego)
• Poradnia rodzinna (uczestnictwie w spotkaniach w poradni rodzinnej).
• Zapowiedzi w parafii (gdy jedno z Was lub oboje jesteście z innej parafii niż ta, w której weźmiecie ślub konkordatowy). Zadbajcie o odczytanie zapowiedzi i stosowne potwierdzenie tego faktu od waszych księży.
• Zebrane dokumenty z USC do ślubu konkordatowego i wszystkie zaświadczeniami na kilka tygodni przed ślubem musicie zanieść do parafii, w której będziecie brali ślub. Pamiętajcie, o wszystkich wskazanych wyżej dokumentach oraz dodatkowo o przygotowaniu danych świadków.
• Jeśli niczego nie zapomnieliście ostatnia wizyta w kancelarii parafialnej odbędzie się tuż przed uroczystością ślubu. W tym dniu miejcie ze sobą zaświadczenia o odbytych spowiedziach przedślubnych. Ten obowiązek nie dotyczy świadków, którzy muszą mieć ze sobą jedynie ważne dowody osobiste.

Kiedy i gdzie odebrać akt małżeństwa po ślubie konkordatowym?

W terminie 5 dni duchowny udzielający ślubu ma obowiązek przekazać dokumenty potwierdzające zawarcie związku małżeńskiego we właściwym Urzędzie Stanu Cywilnego. Kierownik urzędu zarejestruje na tej podstawie zawarte małżeństwo. Jeśli nie będzie żadnych utrudnień, akt małżeństwa zazwyczaj można odebrać w 10 dni w odpowiednim ze względu na lokalizacje USC. Ze strony par biorących ślub wszytko co trzeba zrobić po ślubie konkordatowym to odebrać taki akt. 

Czy da się unieważnić ślub konkordatowy?

Unieważnienie ślub konkordatowego pomimo zawarcia przy jednej ceremonii wymaga działań w dwóch instytucjach. Trzeba osobno uzyskać rozwód względem prawa cywilnego i osobno w  procesie kanonicznym w Kościele katolickim. Trybunał kościelny wydaje tu decyzję, czy małżeństwo było ważne, czy nie. Jeśli zostanie stwierdzone, że małżeństwo było nieważne od początku (np. z powodu braku świadomości decyzji, przymusu, zatajenia prawdy itp.).

Zakończenie

Ślub konkordatowy stanowi fascynujące połączenie sfery religijnej i państwowej, jednocząc w sobie dwa ważne aspekty życia społecznego. To unikatowe zjawisko, które istnieje od wieków, a jednocześnie dostosowuje się do zmieniających się realiów społecznych i prawnych. Warto zauważyć, że konkretna forma ślubu konkordatowego może się różnić w zależności od kultury, tradycji i prawa danego kraju.